Απόδοση ιθαγένειας στην Ελλάδα: αναζητώντας τον διάβολο στις (διοικητικές) λεπτομέρειες

Οι αναφορές τους τελευταίους μήνες για αύξηση του αριθμού των τιμητικών πολιτογραφήσεων έφεραν στο προσκήνιο εκ νέου τη συζήτηση αναφορικά με την απόδοση ιθαγένειας σε αλλοδαπούς, τη σύνδεση της διαδικασίας αυτής με το φαινόμενο της μετανάστευσης και, επί της ουσίας, την οργανική σύνδεση ατόμων με ένα έθνος. Λόγοι που οδηγούν στην τιμητική απονομή της ελληνικής ιθαγένειας σε αλλοδαπούς πολίτες είναι εύλογοι, και εν δυνάμει επιθυμητοί. Υπάρχουν άλλωστε πλείστα παραδείγματα ατόμων άλλης εθνικότητας που προσέφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες στη χώρα, και κατά συνέπεια έλαβαν τιμητικά την ιθαγένεια, όπως ενδεικτικά οι Κάθριν Φλέμινγκ, ο Μάικλ Χέρτσφελντ και ο Μαρκ Μαζάουερ. Στο πλαίσιο αυτό, μέρος της δημόσιας συζήτησης επικεντρώθηκε στο κατά πόσο άτομα που έχουν περιορισμένη σχέση με ένα κράτος, δύνανται με συνοπτικές διαδικασίες να αποκτήσουν την ιθαγένειά του, με την αιτιολόγηση ότι έχουν προσφέρει εξαιρετικές υπηρεσίες. Πιο συγκεκριμένα, η πρόσφατη πολιτογράφηση ενός αθλητή καλαθοσφαίρισης ο οποίος απόκτησε τιμητικά την Ελληνική ιθαγένεια, αν και απασχολείται στην Ελλάδα για λιγότερο από δυο χρόνια, έθεσε υπό κρίση την παραπάνω διασταλτική δυνατότητα απόδοσης ιθαγένειας. Η αιτιολογία πως “μέσω της επαγγελματικής του δραστηριότητας δύναται να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στη χώρα συνεισφέροντας στις διακρίσεις της Εθνικής ομάδας” (ΦΕΚ 2547/ Β/ 18.04.2023), για αρκετούς δεν κρίνεται ικανοποιητική. Σε κάθε περίπτωση, η απόδοση ιθαγένειας στα νεωτερικά κράτη σχετίζεται κατά κύριο λόγο με πληθυσμούς μεταναστευτικής προέλευσης, οι οποίοι και ζουν σε αυτά για σειρά ετών. Ακαδημαϊκά, η συζήτηση είναι ιδιαίτερα πολύπλευρη και εκτενής, και μια πλήρης παρουσίασή της ξεφεύγει από τους σκοπούς του παρόντος κειμένου. Μια ωστόσο κύρια πτυχή της συζήτησης αφορά τη διασύνδεση ιθαγένειας και ενσωμάτωσης. Εδώ, η διασύνδεση μπορεί να ακολουθήσει δυο διαδρομές διαφορετικής αφετηρίας και κατεύθυνσης: θα πρέπει η απόδοση ιθαγένειας να εκλαμβάνεται ως αποτέλεσμα και επιστέγασμα μιας επιτυχούς διαδικασίας ενσωμάτωσης, όπως παραδοσιακά ερμηνεύεται στην Ελλάδα, ή η ιθαγένεια θα πρέπει να αποτελέσει την εκκίνηση, η οποία θα οδηγήσει σε μια επιτυχή ενσωμάτωση; Και επιπλέον, πώς επηρεάζουν οι σχετικές νομοθετικές και διοικητικές προβλέψεις την απόδοση ιθαγένειας σε διαφορετικές γενιές μεταναστών;