Το Μέλλον της Εργασίας από την Προοπτική της Προγνωστικής Ανάλυσης

Ο Ηράκλειτος ήταν ο πρώτος που εισήγαγε την έννοια της διαρκούς αλλαγής, η οποία συμπυκνώνεται στη φράση του «τα πάντα ρει». Ωστόσο, για πολλούς αιώνες οι αλλαγές που βίωναν οι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων αυτών στον χώρο εργασίας, ήταν εξαιρετικά αργές ή βαθμιαίες και συνήθως δεν ήταν αντιληπτές μέσα σε μία ανθρώπινη ζωή. Η βιομηχανική επανάσταση έφερε την επιτάχυνση της αλλαγής, αλλά σήμερα ο κόσμος μετασχηματίζεται με ρυθμό και προς κατευθύνσεις που δεν έχουμε ξαναδεί.

Σε αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να διακρίνουμε μεταξύ ντετερμινιστικών προβλέψεων και μη ντετερμινιστικών δυναμικών εκτιμήσεων. Κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η ντετερμινιστική οπτική εκπροσωπείται από μελλοντολόγους όπως ο Αμερικανός εφευρέτης Ρέι Κουρτσβάιλ, ο οποίος «προβλέπει» ότι η πλέον εκθετική εξέλιξη της τεχνολογίας (Τεχνητή Νοημοσύνη) θα ξεπεράσει την ανθρώπινη νοημοσύνη, και ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2030 το μέγεθος της μη βιολογικής υπολογιστικής ισχύος θα ξεπεράσει τη συνολική ανθρώπινη νοημοσύνη, ενώ τελικά η εκθετική αύξηση της υπολογιστικής ικανότητας θα οδηγήσει στη λεγόμενη Μοναδικότητα. Ο Κουρτσβάιλ προσδιορίζει με σαφήνεια την ημερομηνία: «Θέτω την ημερομηνία για τη Μοναδικότητα – που αντιπροσωπεύει έναν βαθύ και ριζικό μετασχηματισμό στις ανθρώπινες δυνατότητες – το 2045».

Αντίθετα με τις ντετερμινιστικές προβλέψεις του Κουρτσβάιλ, όσοι από εμάς ασχολούμαστε συστηματικά με τις διεπιστημονικές Σπουδές του Μέλλοντος, και ειδικότερα τη Διεπισκόπηση (Foresight), ως συμμετοχική διαδικασία κατανόησης των τάσεων της περιβαλλοντικής μεταμόρφωσης και των εναλλακτικών στρατηγικών προοπτικών, διατυπώνουμε δυναμικές εκτιμήσεις, αποφεύγοντας όμως τις προβλέψεις. Κάθε προσπάθεια «πρόβλεψης» του μέλλοντος, όχι μόνο της εργασίας, οδηγεί σε μια σειρά σχεδόν ανυπέρβλητων εμποδίων, τα οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στη φύση του ίδιου του αντικειμένου της έρευνάς μας: πώς είναι δυνατόν να βρεθεί κάτι που εκ φύσεως… δεν υπάρχει; Το μέλλον δεν υπάρχει ποτέ στο παρόν, αλλά ως νοητική σύλληψη κυοφορείται στο παρόν και το επηρεάζει με μη γραμμικό τρόπο.