Αποτίμηση της διαδικασίας δημόσιας πολιτικής για τις αστικές αναπλάσεις στην Ελλάδα και διατύπωση κατευθύνσεων σχεδιασμού και εφαρμογής.

Στην ελληνική πραγματικότητα, το πλαίσιο της πολιτικής αναπλάσεων θεωρείται ελλειμματικό και προβληματικό εν τη γενέσει του, πόσο μάλλον ύστερα από είκοσι χρόνια σημαντικών εξελίξεων στο αστικό περιβάλλον. Μέσα από τη διερεύνηση των αδυναμιών και των προβλημάτων που συμβάλλουν στο ελλειμματικό αυτό πλαίσιο πολιτικής, μπορούν να αναδειχθούν τρόποι και μέσα υποστήριξης για το σχεδιασμό αποτελεσματικότερων μοντέλων και διαδικασιών. Η παρούσα εργασία επιχειρεί να αξιολογήσει την υπάρχουσα κατάσταση όσον αφορά στη διαδικασία δημόσιας πολιτικής για τις αστικές αναπλάσεις και να διερευνήσει αναγκαίες βελτιώσεις και προσαρμογές που μπορούν επί της ουσίας να συγκροτήσουν μια δέσμη κατευθύνσεων για την αναθεώρηση του πλαισίου των αστικών αναπλάσεων στη χώρα. Η απόπειρα αυτή, μάλιστα, αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική και επίκαιρη, καθώς η πρόσφατη αναθεώρηση του πλαισίου για τον χωροταξικό και τον πολεοδομικό σχεδιασμό (Ν. 4269/2014, Ν. 4447/2016), που σημειωτέον δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή, φαίνεται να αφήνει ανοικτό το ζήτημα της πολιτικής των αστικών αναπλάσεων, τη στιγμή που σε Ευρωπαϊκό επίπεδο -και δια μέσου διαφόρων πολιτικών της ΕΕ- δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο αστικό περιβάλλον και την αναβάθμισή του. Η παρούσα εργασία βασίζεται στις διερευνήσεις και τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τη συμμετοχή των συγγραφέων στο ερευνητικό πρόγραμμα του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), με συνολικό αντικείμενο τη διερεύνηση των «Κοινωνικών επιπτώσεων και των δημόσιων πολιτικών στους τομείς της ενέργειας, της βιομηχανίας, του αστικού σχεδιασμού, και των υποδομών του διαδικτύου». Η παρουσίαση του γενικού πλαισίου για τις αστικές αναπλάσεις, η ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και η διατύπωση των προτάσεων πολιτικής βασίζεται σε βιβλιογραφικές πηγές, αποδελτίωση και κριτική θεώρηση του θεσμικού πλαισίου, έρευνα σε διαδικτυακές πηγές κλπ., αλλά και στις απόψεις ακαδημαϊκών, μελετητών και στελεχών της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης όπως διατυπώθηκαν στις συνεντεύξεις που παραχώρησαν στην ερευνητική ομάδα στο πλαίσιο της έρευνας. Ειδικά όσον αφορά στη διατύπωση των κατευθύνσεων πολιτικής, σημαντική εισροή αποτέλεσαν οι απόψεις «ειδικών», επιστημόνων, ακαδημαϊκών, στελεχών της δημόσιας διοίκησης και της αυτοδιοίκησης, οι οποίοι συμμετείχαν στο καινοτόμο εργαστήριο που διοργάνωσε το ΕΚΚΕ στις 13 Δεκεμβρίου 2016 και είχε ως σκοπό την ανταλλαγή απόψεων αναφορικά με τον τρόπο που σχεδιάζεται, υλοποιείται και γίνεται η αξιολόγηση και παρακολούθηση της πολιτικής αστικών αναπλάσεων στην Ελλάδα. Το υπόλοιπο της εργασίας οργανώνεται σε πέντε ενότητες: Η πρώτη εξ αυτών αναφέρεται στο γενικό πλαίσιο της πολιτικής αστικών αναπλάσεων όπου γίνεται μια σύντομη επισκόπηση της εξέλιξής της τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, προβαίνοντας στις αναγκαίες εννοιολογικές αποσαφηνίσεις. Η δεύτερη ενότητα εστιάζει στην ελληνική νομοθεσία και πρακτική και στη σχέση τους με τις διεθνείς εξελίξεις, καταλήγοντας σε εντοπισμό των κυριότερων σημείων κριτικής που έχουν διατυπωθεί και τονίζοντας την ανάγκη επανεξέτασης της μέχρι σήμερα προσέγγισης και πρακτικής. Στην τρίτη ενότητα περιγράφονται συνοπτικά οι αρμόδιοι θεσμοί και ο ρόλος λοιπών εμπλεκόμενων παικτών στις διαδικασίες ανάπλασης, με ειδική αναφορά στους δυνητικούς και πραγματικούς φορείς ανάπλασης. Η τέταρτη ενότητα εντοπίζει τα κυριότερα προβλήματα που εμφανίζονται στη διαδικασία δημόσιας πολιτικής για τις αστικές αναπλάσεις και καταλήγει σε κατευθύνσεις βελτίωσης και αναμόρφωσης, καλύπτοντας ζητήματα σχεδιασμού, εφαρμογής και παρακολούθησης της πολιτικής. Η τελευταία ενότητα των συμπερασμάτων συνοψίζει τα πορίσματα της εργασίας