Ενδοοικογενειακή βία σε συνθήκες πολλαπλών κρίσεων

Η παρούσα Έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Ερευνητικού Προγράμματος «Έμφυλες διακρίσεις στις πολλαπλές κρίσεις», που υλοποιείται από το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ). Κεντρικοί στόχοι του Πακέτου Εργασίας 3 (ΠΕ3), όπου εντάσσεται η έρευνα που παρουσιάζεται σε αυτό το κείμενο, ήταν η ανάδειξη του πολυδιάστατου αντίκτυπου των πολλαπλών κρίσεων στο φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και η διασταυρούμενη προσέγγισή του –με έμφαση σε μετανάστριες και προσφύγισσες, καθώς και σε γυναίκες με αναπηρίες, θύματα ενδοοικογενειακής βίας–, μέσω της διερεύνησης των εμπειριών επαγγελματιών που ειδικεύονται στην υποστήριξη γυναικών θυμάτων έμφυλης βίας.

Η Έκθεση παρουσιάζει τα ευρήματα που προέρχονται τόσο από πρωτογενή όσο και από δευτερογενή έρευνα για το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας, όπως αυτό διαμορφώνεται σε συνθήκες κρίσης, που –σύμφωνα με τη βιβλιογραφία– επιδεινώνουν την ευαλωτότητα των ατόμων που βιώνουν αποκλεισμούς και ανισότητες, εντείνοντας προϋπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα. Εστιάζοντας στις πρόσφατες κρίσεις που καταγράφονται στο ελληνικό πλαίσιο, κύριο στόχο της ερευνητικής διαδικασίας αποτέλεσε η ανάδειξη πτυχών και διαστάσεων του φαινομένου, που προέκυψαν ως αποτέλεσμα ή εν μέσω συνθηκών κρίσης (2008-2022). Παράλληλα, έμφαση δίνεται στην εξέταση συγκεκριμένων παραμέτρων της ενδοοικογενειακής βίας που βιώνουν οι γυναίκες με αναπηρία, οι μετανάστριες και οι προσφύγισσες. 

Για τους σκοπούς της πρωτογενούς ποιοτικής έρευνας, πραγματοποιήθηκαν ημι-δομημένες συνεντεύξεις με δεκαπέντε (15) επαγγελματίες στο πεδίο της έμφυλης βίας που εργάζονται σε δομές υποστήριξης. Επιπλέον, διοργανώθηκε ομάδα εστιασμένης συζήτησης με οκτώ (8) επαγγελματίες με εμπειρία στην παροχή υπηρεσιών σε μετανάστριες και προσφύγισσες ή/και γυναίκες με αναπηρίες επιζήσασες ενδοοικογενειακής βίας. Αρχικά, τα ηχητικά αρχεία των συνεντεύξεων και της ομάδας εστίασης απομαγνητοφωνήθηκαν για να διευκολυνθεί η ανάλυση δεδομένων. Ειδικότερα, το σύνολο των δεδομένων περιλάμβανε τις πλήρεις μεταγραφές, καθώς και τις σημειώσεις των ερευνητριών σχετικά με τη μη λεκτική επικοινωνία και άλλες σημαντικές παρατηρήσεις. Στη συνέχεια, η ποιοτική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε ως ακολούθως: α) κωδικοποίηση των συλλεχθέντων δεδομένων, β) σχολιασμός του υλικού, γ) προσδιορισμός σχετικών θεμάτων, δ) διεξαγωγή θεματικής ανάλυσης για την ερμηνεία των δεδομένων και ε) σύνδεση των αναδυόμενων ευρημάτων με την υπάρχουσα βιβλιογραφία. Οι ακόλουθες ενότητες παρουσιάζουν τα βασικά αποτελέσματα που προέρχονται κυρίως από την ποιοτική έρευνα.

Στο πλαίσιο της παρούσας Έκθεσης, πέραν των ευρημάτων της ποιοτικής έρευνας, εντάσσονται και δεδομένα από την πρωτογενή ποσοτική διερεύνηση της επίδρασης των πολλαπλών κρίσεων στο φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας που διεξήγαγε το ΕΚΚΕ (ΠΕ5, “Survey Research”). Ειδικότερα, μέσα από την ποσοτική διερεύνηση αναδείχθηκε από τις συμμετέχουσες ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι μία από τις σημαντικότερες συνέπειες των πολλαπλών κρίσεων, επηρεάζοντας δυσανάλογα τις γυναίκες στην Ελλάδα. Οι συμμετέχουσες στις δειγματοληπτικές έρευνες δήλωσαν ότι η εκδήλωση ενδοοικογενειακής βίας ήταν πολύ συχνή κατά τη διάρκεια της πανδημίας και συνεχίζει να είναι και σήμερα, ενώ κατά την περίοδο των μέτρων λιτότητας δήλωσαν ότι ήταν αρκετά συχνή.